İktisatçı Mahfi Eğilmez: Türkiye’de Rantın Çeşitleri ve Etkileri
Ekonomi uzmanı Mahfi Eğilmez, Türkiye’deki farklı rant türlerini sıralarken en yaygın olanların rant arayışı ve kentsel rant olduğunu vurguladı.
Rant Sorununun Temel Sebepleri
Eğilmez, rant yaratılması, rant arayışı ve rant dağıtımının ekonomideki sorunların temel sebepleri arasında yer aldığını belirtirken, genel durumu açıkladı:
- Rant Kavramı ve Kökeni: Rant, Fransızca ‘rente’ sözcüğünden gelir ve kira, faiz getirisi anlamındadır. Doğal kaynak sahiplerinin bunları başkalarına kiralayarak elde ettiği gelirleri tanımlamak için kullanılır.
- Ekonomik Rantın Temelleri: Ekonomik rant kavramını ilk olarak David Ricardo gündeme getirmiştir. Ricardo, rantı toprağın kullanımı için toprak sahibine ödenen bedel olarak tanımlar.
- Rantın Gelişimi ve Modern Anlamı: Zamanla rant kavramı, toprak ve doğal kaynakların ötesine geçerek emek harcamadan elde edilen gelirleri kapsayan geniş bir anlam kazanmıştır.
- Kentsel Rant ve Örnekleri: Kentsel rant, kentleşme ve nüfus artışının yarattığı bir rant türüdür.
- Vergi ve Rant İlişkisi: Vergi sistemine bağlı olarak mali rant ve mali sömürü kavramları ortaya çıkar.
- Rant Yaratma Dağıtma ve Kollama: Kamu kuruluşlarının kararları bazen rant yaratır ve bu durum, belirli kişi ya da kurumlara aktarılmasıyla sonuçlanır.
- Rant Arayışı ve Etkileri: Gordon Tullock’un ortaya koyduğu ‘rant arayışı’ kavramı ise, kendi çıkarlarını artırmaya çalışan kişi ve kurumların eylemlerini ifade eder.
Türkiye’de Rant Çeşitleri ve Sonuçları: Türkiye’de rant çeşitlerinin tümü görülmektedir. Özellikle kentsel rant ve rant arayışı hızla artmakta, ekonomik ve sosyal sorunların temelinde yer almaktadır.
